Η Βυζαντινή Tέχνη στην Κύπρο (Δυτική Διαδρομή) Θρησκευτική Διαδρομή

Η Βυζαντινή Τέχνη υπάρχει παντού στην Κύπρο κι η ιδιαίτερα καλή κατάσταση των εν λόγω δειγμάτων της τέχνης αυτής (κυρίως οι τοιχογραφίες) καθιστούν την Κύπρο κέντρο μελέτης της Βυζαντινής Τέχνης. H τέχνη των πρώτων χριστιανικών αιώνων διασώζεται μέχρι τις μέρες μας χάρη στα ψηφιδωτά τριών εκκλησιών – δύο εκ των οποίων βρίσκονται στο κατεχόμενο από τα τουρκικά στρατεύματα τμήμα του νησιού.

Η βασική δυτική διαδρομή είναι: Λευκωσία – Περιστερώνα – Καλοπαναγιώτης – Μονή Παναγίας του Κύκκου – Παναγία Χρυσσορογιάτισσα – Τάλα – Έμπα – Κάτω Πάφος – Γεροσκήπου – Τίμη – Κούκλια – Κούριο – Κολόσσι – Λεμεσός – Πυργά – Πέρα Χωριό και Λευκωσία.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός, ότι, ενώ η Κύπρος κατακτήθηκε από πολλούς λαούς, όχι μόνο διατήρησε τα μνημεία της αλλά συνέχισε να φτιάχνει κι άλλα με κάποιες μόνο επιρροές από τους διάφορους κατακτητές. Η βυζαντινή τέχνη εμφανίστηκε στο νησί το 726 – 843 μ.Χ., αν και λόγω της εικονομαχίας το πιο σημαντικό μνημείο το οποίο έχει διασωθεί είναι το στολίδι του ανατολικού από τους πέντε τρούλους της εκκλησίας στη Γεροσκήπου. Από τον 10οαιώνα μέχρι και σήμερα η βυζαντινή τέχνη άνθισε και διατηρήθηκε. Όλα τα προτεινόμενα μνημεία της διαδρομής θεωρούνται σημαντικά. Στην Περιστερώνα θα συναντήσετε την άλλη εκκλησία με πέντε τρούλους εκ των δυο που σώζονται στο νησί.

Μνημεία: Εκκλησία Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνα, Μονή Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη, Μονή Χρυσορογιάτισσας στην Πάνω Παναγιά, Μονή Αγίου Νεοφύτου στην Τάλα, Εκκλησία Παναγίας Χρυσελεούσας στην Έμπα, Εκκλησία Αγίας Κυριακής στην Πάφο, Εκκλησία Αγίας Παρασκευής στη Γεροσκήπου, Εκκλησία Αγίας Σοφίας στην Τίμη, Εκκλησία Παναγίας Καθολικής στα Κούκλια, Εκκλησία Αγίου Ευσταθίου στο Κολόσσι, Μονή Τιμίου Σταυρού στο Σταυροβούνι, Βασιλικό παρεκκλήσι στα Πυργά και Εκκλησίες Αγίου Γεωργίου και Αγίου Δημητριανού στο Δάλι.

Συνολικό μήκος διαδρομής: 280 χλμ.

Λατρεία του Τιμίου Σταυρού στην Κύπρο Θρησκευτική Διαδρομή

Το γεγονός, ότι η Κύπρος βρίσκεται στο κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου πολύ κοντά στην Μέση Ανατολή και τα παράλια της Μικράς Ασίας, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο, εφόσον το νησί λειτούργησε ως στάση στον δρόμο προς και από τους Αγίους Τόπους. Η παράδοση αναφέρει ότι η Αγία Ελένη, η μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, κατά τη μεταφορά του Τιμίου Σταυρού από την Παλαιστίνη σταμάτησε στην Κύπρο και ακολούθησε την πορεία, όπου κατά μήκος της χτίστηκαν εκκλησίες αφιερωμένες στον Τίμιο Σταυρό.

Μονή Σταυροβουνίου – Τόχνη – Λεύκαρα – Πέλεντρο – Κούκα – Ομόδους – Ανώγυρα – Τσάδα.

Η διαδρομή ξεκινάει από τη Μονή Σταυροβουνίου, η οποία ωστόσο τηρεί τον κανόνα του «Άβατου», που σημαίνει, ότι δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στις γυναίκες. Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στην Τόχνη είναι η μοναδική εκκλησία που χτίστηκε πάνω σε γέφυρα, η εκκλησία του Πελενδρίου με το ίδιο όνομα έχει εξαιρετικές τοιχογραφίες του 12ου, 13ου, 14ου και 15ου αιώνα. Στο Όμοδος ο επισκέπτης θα δει ένα κομμάτι από το σχοινί που χρησιμοποιήθηκε για να δέσουν τον Ιησού στο σταυρό.

Μνημεία: Μονή Τιμίου Σταυρού στο Σταυροβούνι, εκκλησίες του Τιμίου Σταυρού στην Τόχνη, Λεύκαρα, Πελέντρι, Κουκά, Μοναστήρια του Τιμίου Σταυρού στην Ανώγυρα και Τσάδα και Μονή Τιμίου Σταυρού Μίνθης στη Τσάδα.

Η απόσταση της διαδρομής δεν είναι σταθερή. 

Μονή Αγίου Παντελεήμονα

Το Μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται στην κοιλάδα Αχεράς, βορειοδυτικά της Επαρχίας Λευκωσίας στο χωριό Αγροκηπιά.

Το αρχικό παλιό μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από τον κυρίως ναό και τα κτήρια που στέκονται στο βόρειο και ανατολικό τμήμα, ενώ το ισόγειο του βόρειου τμήματος του ναού χωρίστηκε σε αποθηκευτικούς χώρους, πλυσταριό, δωμάτια με φούρνους, καθώς και ένα δωμάτιο όπου παράγονταν γλυκά. Δεν υπάρχουν τα ερείπια της παλιάς εκκλησίας, ή τα αρχικά κτήρια του Μοναστηριού.

Σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στη δυτική είσοδο του ναού, ανακαινίστηκε το 1770 και τρία χρόνια μετά ενθρονίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος. Το τέμπλο ήταν επιχρυσωμένο, ενώ εικόνες του Ιησού Χριστού, της Παναγίας, του Αγίου Παντελεήμονα και του Αγίου Νικολάου είχαν αγιογραφηθεί από τον Μιχάλη Θέταλλο ή τον Θεσσαλονικέα.

Το Μοναστήρι έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωρτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955 – 1959 και της τουρκικής εισβολής του 1974. Αποκαταστάθηκε λίγο μετά το 1960 και το 1989 ένα άλλο παράρτημα προστέθηκε στο νότιο τμήμα του κτηρίου.

Σήμερα οι Μοναστήρι λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι.

Περιοχή: Λευκωσία
Διεύθυνση: Κοιλάδα του Αχερά, μεταξύ των χωριών Αγροκηπιάς και Μιτσερού
Συντεταγμένες GPS: Lat: 35.053901 Lon: 33.139694
Τηλ. Επικοινωνίας: Τηλ: +357 22 632 345
Ώρες Λειτουργίας: Χειμώνα, Καθημερινά: 06:00 – 17:00
Καλοκαίρι, Καθημερινά: 06:00 – 19:00
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο.
Κλειστό κατά τις Δημόσιες Αργίες.
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
Πρόσβαση Αναπήρων: Προσβάσιμος ο χώρος του Μοναστηριού σε άτομα με τροχοκάθισμα, αλλά όχι της εκκλησίας.
  Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Συνετό θα ήταν οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.

 

Εκκλησία Αγίου Γεωργίου στο χωριό Λαζανιά

Η ξυλόγλυπτη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο ιστορικό χωριό Λαζανιά και χτίστηκε το 1855.

Μια επιγραφή στο εσωτερικό της εκκλησίας με ημερομηνία 27 Απριλίου 1865, λέει ότι ένας μοναχός ιερέας, επιχρύσωσε το τέμπλο της εκκλησίας με δικά του έξοδα. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει ο σκαλιστός «γυναικωνίτης» (περιοχή που προορίζεται αποκλειστικά για τις γυναίκες) και τα τρία πιθάρια που είναι φυτεμένα στο πάτωμα της εκκλησίας και που χρησιμοποιήθηκαν για καλύτερη ακουστική κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας.

Ένας ασυνήθιστος φυτικός διάκοσμος αναρριχάται και στολίζει τη στέγη.

Το χωριό πήρε το όνομά του από τη λέξη “Λουζινιανός”, καθώς ένα αγρόκτημα κοντά στο χωριό αποτελούσε βάση των Λουζινιανών Σταυροφόρων.

Περιοχή: Λευκωσία
Διεύθυνση: Χωριό Λαζανιά
Τηλ. Επικοινωνίας: Τηλ: +357 99 374 944 (κα Φρύνη Παπαδοπούλου)
Ώρες Λειτουργίας: Η εκκλησία λειτουργεί μια φορά τον μήνα.
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο.
Κλειστή κατά τις Δημόσιες Αργίες.
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
  Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Συνετό θα ήταν οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.

 

Εκκλησία Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας

Η εκκλησία σε σπηλιά, της Παναγίας της Χρυσοσπηλιώτισσας, στα περίχωρα της Λευκωσίας στο δρόμο για Δευτερά, είναι ένα γραφικό δείγμα μοναστηριού ή ερημητηρίου Λεβαντίνων, ασυνήθιστο για την Κύπρο αλλά πολύ συνηθισμένο για την παλιά Λεβαντίνικη Χριστιανοσύνη. Είναι φτιαγμένη σε μια σπηλιά από ψαμμίτη, που διαπλατύνθηκε για να σχηματίσει μια καμάρα, ένα σηκό, νάρθηκες και σκευοφυλάκια και την περιποιούνται με αγάπη οι γυναίκες του χωριού. Κάποτε ήταν διακοσμημένη, αλλά όλος ο σοβάς έπεσε εκτός από το κομμάτι του Ιερού που ακόμα κι αυτό ξεθώριασε.

Η εκκλησία φιλοξενεί μια εικόνα της Παναγίας, που κλαίει και την επικαλούνται σε περιόδους ξηρασίας. Ένα θρησκευτικό πανηγύρι γίνεται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, ημέρα που γιορτάζει η Παναγία.

Συντεταγμένες GPS: Lat: 35.091727 Lon: 33.24607

Μονή Αγίου Ηρακλειδίου

Ο Άγιος Ηρακλείδιος ήταν γιος ιερέα ειδωλολάτρη. Χειροτονήθηκε Επίσκοπος Ταμασσού από τον Απόστολο Παύλο και Απόστολο Βαρνάβα. Μαρτύρησε σε ηλικία 60 ετών και θάφτηκε στο σπήλαιο όπου είχε ζήσει, και απ΄ όπου κήρυξε το Ευαγγέλιο. Το 400 μ.Χ. κτίστηκε μια εκκλησία στην τοποθεσία του τάφου του.

Το μοναστήρι καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε πολλές φορές. Το σημερινό κτήριο χρονολογείται από το 1773, όταν ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος ανακαίνισε το ναό και το μοναστήρι. Τα λείψανα του Αγίου φυλάσσονται στο εσωτερικό του ναού. Σήμερα το μοναστήρι λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι.

Περιοχή: Λευκωσία
Διεύθυνση: Χωριό Πολιτικό, 21 χλμ. νοτιοδυτικά της Λευκωσίας
Συντεταγμένες GPS: Lat: 35.025445 Lon: 33.24353
Τηλ. Επικοινωνίας: Τηλ: +357 22 623 950, Φαξ: +357 22 624 176
Ώρες Λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή: 08:00 – 12:30 / 15:30 – 18:00
Σάββατο και Κυριακή: 06:00 – 18:00
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο.
Κλειστή κατά τις Δημόσιες Αργίες.
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
  Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Συνετό θα ήταν οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.

 

Ξωκλήσι Αγίου Γεωργίου Άρπερας

Το Εεκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου Άρπερας βρίσκεται περίπου 2 χιλιόμετρα από την Λάρνακα στο χωριό Τερσεφάνου, όπου βρισκόταν κάποτε το Μεσαιωνικό Χωριό της Άρπερας.

Το εκκλησάκι χτίστηκε από τον Δραγομάνο Χριστοφάκη Κωνσταντίνου το 1745 και έχει μια τοιχογραφία που απεικονίζει τον εαυτό του και την οικογένειά του ως ιδρυτές, καθώς και πολλές εικόνες που υπογράφονται από τον ζωγράφο Ιωαννίκιο. Πιστεύεται ότι η οικογενειακή τοιχογραφία απεικονίζει το Δραγομάνο να προσφέρει την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ως ευχαριστία για την επιτυχή ολοκλήρωση του δύσκολου έργου του υδραγωγείου Λάρνακας, των «Καμάρων», του οποίου ήταν υπεύθυνος.

Ο θεσμός του Δραγομάνου εισήχθη στην Κύπρος κατά την έναρξη της Τουρκοκρατίας και καταργήθηκε κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1821. Οι Δραγομάνοι ενεργούσαν ως σύνδεσμοι μεταξύ του Πασά (υψηλόβαθμος στρατιωτικός υπάλληλος) και του τοπικού πληθυσμού. Ήταν οι πιο σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες της εποχής, μετά τον Πασά.

Περιοχή: Λάρνακα
Διεύθυνση: Χωριό Τερσεφάνου
Τηλέφωνο:  +357 97909557
Ώρες Λειτουργίας: Κατά τις ώρες λειτουργίας της εκκλησίας.
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο.
Κλειστή κατά τις Δημόσιες Αργίες.
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
  Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Συνετό θα ήταν οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.

 

Εκκλησία Αγίου Αντωνίου στο χωριό Κελιά

Η Εκκλησία του Αγίου Αντωνίου βρίσκεται 9 χιλιόμετρα δυτικά της Λάρνακας στο χωριό Κελιά και είναι μια από τις πιο σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες της Κύπρου. Πιθανή χρονολογία της είναι ο 9ος αιώνας.

Πρόκειται για μια τρίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική, που είχε κάποτε ένα θόλο. Εντός της εκκλησίας βρίσκονται σημαντικές τοιχογραφίες από τον 9ο, 11ο και 13ο αιώνα.

Περιοχή: Λάρνακα
Διεύθυνση: Χωριό Κελιά, 9 χλμ. δυτικά της Λάρνακας, στον δρόμο προς τους Τρούλλους
Τηλ. Επικοινωνίας: Τηλ: +357 99 572 202 (κύριο Γιάννη)
Ώρες Λειτουργίας: Επισκέψεις μπορούν να διευθετηθούν εκ των προτέρων κατόπιν συνεννόησης.
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο.
Κλειστή κατά τις Δημόσιες Αργίες.
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
Πρόσβαση Αναπήρων: Προσβάσιμος χώρος σε άτομα με τροχοκάθισμα.
  Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Συνετό θα ήταν οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.

 

Τάφοι Μακρόνησου

Ο χώρος βρίσκεται δυτικά της Αγίας Νάπας και απαρτίζεται από 19 λαξευτούς τάφους, ένα μικρό ιερό και ένα αρχαίο λατομείο.

Το ιερό είναι ένας απλός ορθογώνιος περίβολος, κατασκευασμένος από μεγάλους ακανόνιστους λίθους. Οι τάφοι χρησιμοποιούνταν κατά την Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή Περίοδο και παρόλον που υπόκειντο σε σοβαρές λεηλασίες κατά τη διάρκεια των ετών (από το 1872), οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι νεκροί τοποθετήθηκαν σε πήλινες σαρκοφάγους που αρχικά είχαν καλυφθεί με τρία επίπεδα πλακάκια.

Η ορθογώνια είσοδος των τάφων αρχικά έκλεινε με μία ή δύο πλάκες και οι πυρές που βρέθηκαν στην επιφάνεια των δρόμων αποτελούν σαφή απόδειξη τήρησης Ελληνικών ταφικών εθίμων. Οι περισσότεροι από τους θαλάμους είναι σχεδόν πανομοιότυποι, μ΄ ένα ορθογώνιο όρυγμα στη μέση και τρία παγκάκια στο πλάι.

Περιοχή: Αμμόχωστος
Διεύθυνση: Μακρόνησος, δυτικά της Αγίας Νάπας
Τηλ. Επικοινωνίας: Τηλ: +357 23 816 300, Φαξ: +357 23 722 607
Ώρες Λειτουργίας: Καθημερινά: 09:00 – 17:00
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο.
Κλειστοί κατά τις Δημόσιες Αργίες.
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
  Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Συνετό θα ήταν οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.

 

Μονή Αγίου Μηνά

Το Μοναστήρι του Αγίου Μηνά βρίσκεται στο χωριό Βάβλα και χρονολογείται από τον 15ο αιώνα.

Το κτήριο είναι ένα μείγμα Βυζαντινού και Γοτθικού Ρυθμού με μυτερό θόλο, εγκάρσια πλευρά και πλαϊνά προστώα. Αποτελείται από μια εκκλησία, κελιά και άλλα μοναστικά κτήρια. Στο βόρειο και νότιο τοίχο υπάρχουν δύο μεγάλοι πίνακες του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Μηνά, που χρονολογούνται από το 1757. Εκτός από τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, οι μοναχές ασχολούνται με τη ζωγραφική, μαζί με την πώληση φρούτων και γλυκών του κουταλιού.

Παρακαλώ σημειώστε ότι απαιτείται σεμνή ενδυμασία για να εισέλθετε στην εκκλησία.

Περιοχή: Λάρνακα
Διεύθυνση: Χωριό Βάβλα, κοντά στο χωριό Λεύκαρα, 38 χλμ. από την Λάρνακα
Συντεταγμένες GPS: Lat: 34.840245 Lon: 33.28606
Τηλ. Επικοινωνίας: Τηλ: +357 24 342 952
Ώρες Λειτουργίας: Οκτώβριος – Απρίλιος, καθημερινά: 09: 30 – 11:30 / 14:00 – 16:00
Μάιος – Σεπτέμβριος, καθημερινά: 09:30 – 11:30 / 15:00 – 16:30
Ομαδικές επισκέψεις κατόπιν προηγούμενης συνεννόησης.
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο.
Κλειστό κατά τις Δημόσιες Αργίες
Σαββατοκυρίακα: Δεν επιτρέπεται είσοδος σε οργανωμένες ομάδες.
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
Πρόσβαση Αναπήρων: Προσβάσιμος χώρος σε άτομα με τροχοκάθισμα.
Ιστοσελίδα: www.churchofcyprus.org.cy
  Οι ώρες λειτουργίας, καθώς και η τιμή εισόδου υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Συνετό θα ήταν οι επισκέπτες να τα επιβεβαιώνουν πριν την επίσκεψή τους.